Οι παγίδες της επενδυτικής βαθμίδας

Τα χαρμόσυνα νέα της λήψης επενδυτικής βαθμίδας από τους οίκους αξιολόγησης και συγκεκριμένα από την S&P (Standard and Poor’s Global Ratings) τα οποία έχουν πλημμυρίσει τον εγχώριο και διεθνή τύπο, έχουν ξεκινήσει ένα κρεσέντο δημόσιων τοποθετήσεων και σχολίων από στελέχη της κυβέρνησης που εστιάζουν στις θετικές πλευρές της αξιολόγησης, και της αντιπολίτευσης η οποία αντικρούει και εστιάζει περισσότερο στη μικροοικονομία και τη καθημερινότητα για το μέσο πολίτη, ως πολιτική απάντηση στη τρέχουσα κυβερνητική ευφορία.

Τα πρώτα “φρούτα” της επενδυτικής βαθμίδας θα φανούν λογικά μέσα στο 2024 αφού θα εισρεύσει ζεστό χρήμα στο ελληνικό δημόσιο από τις νέες προσφορές για ομόλογα και η ρευστότητα θα επηρεαστεί επίσης θετικά, με τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις να δανείζουν και να δανείζονται με πιο ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης.

Είναι όμως έτσι; Μήπως υπάρχουν αντισταθμιστικές παγίδες παράλληλα με τα αντικειμενικά και θετικά πρόσημα της ελληνικής οικονομίας που κατάφερε μέσα σε μια δύσκολη δεκαετία δημοσιονομικού εκτροχιασμού και επίπονης ανάκαμψης, να ανακτήσει την πολυπόθητη επενδυτική βαθμίδα; Γράφοντας αυτό το άρθρο ενώ ένας νέος πόλεμος έχει ξεκινήσει στη γειτονιά μας, με τους αναλυτές να προμηνύουν αρνητικές εξελίξεις στη τιμή του πετρελαίου και νέας ανατίμησης στο κόστος ενέργειας, τον χρυσό σε νέα ιστορικά ύψη ως καταφύγιο εν μέσω αστάθειας, ας αναλογιστούμε τα παρακάτω ρίσκα που πρέπει η κυβέρνηση να λάβει σοβαρά υπόψη της.

Η Ελλάδα έχει ιστορικό σε υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους. Ενώ αυτά έχουν βελτιωθεί με το τέλος της πανδημίας, θέλει μεγάλη προσοχή ώστε να μη ξεφύγει η βιωσιμότητα του χρέους μέχρι την ημερομηνία λήξης της περιόδου χάριτος (περίπου το 2032) για τις αποπληρωμές τόκων.

Η χώρα μας και η οικονομία κατ’ επέκταση είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη και επιρρεπής σε αστάθμητους εξωτερικούς παράγοντες και μακροοικονομικές διακυμάνσεις οι οποίες μπορούν ανά πάσα στιγμή να επηρεάσουν την οικονομική σταθερότητα οδηγώντας σε ύφεση. Όπως συνέβη με τη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση στο παρελθόν, ανάλογα η Ελλάδα μπορεί να επηρεαστεί από τη παρούσα γεωπολιτική αστάθεια στη περιοχή της, να  μειωθεί ο τουρισμός, οι άμεσες ξένες επενδύσεις και οι εξαγωγές προστιθέμενης αξίας, παράλληλα με έναν πιθανό στασιμοπληθωρισμό σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, συνεχόμενη καλπάζουσα ακρίβεια και μείωση της εσωτερικής ζήτησης άρα αποδυνάμωση της κατανάλωσης για τον Έλληνα πολίτη.

Οι πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές πέρασαν ένα σοβαρό μήνυμα στη κυβέρνηση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα με την ακρίβεια και τη κλιματική αλλαγή που έχει αποβεί μοιραία όπως είδαμε σε κρίσιμες περιοχές της Ελλάδας. Τα επόμενα χρόνια οποιαδήποτε πολιτική αστάθεια μπορεί να αποβεί μοιραία για την οικονομική πρόοδο. Αλλαγές σε πρόσωπα, πολιτικές, ιστορικά επηρεάζουν τις δομικές μεταρρυθμίσεις και τις προοπτικές εξυγίανσης της οικονομίας. Εάν καθυστερήσουν οι συμφωνημένες δομικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις σε σημαντικούς τομείς όπως υγεία, οικονομία, δικαιοσύνη, ασφάλεια, περιβάλλον, κτλ. ο επόμενος γύρος ανάκτησης επενδυτικής βαθμίδας μπορεί να αναβληθεί.

Η Ευρώπη θα συνεχίσει να υποστηρίζει τα κράτη μέλη της ως το σημείο που μπορεί όμως. Νέα κεφάλαια θα κατευθυνθούν προς την Ελλάδα αρκεί να διατηρήσει υπεύθυνη δημοσιονομική πειθαρχία και να συμβαδίζει με τους ετήσιους στόχους που θέτει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ώστε να διατηρείται το πλεόνασμα το οποίο θα εξυπηρετεί τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, χωρίς όμως να υποβαθμίζεται το βιοτικό επίπεδο των πολιτών.

Η γεωπολιτική κατάσταση και κρίση στη Μέση Ανατολή, αν κρατήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους και πιθανόν να επιφέρει πλήγμα και στον τουρισμό, ναυαρχίδα του ΑΕΠ της χώρας για ανάπτυξη και θέσεις εργασίας. Τίθεται επίσης θέμα περιφερειακής και εσωτερικής ασφάλειας.Ας μην ξεχνάμε επίσης, τη γήρανση του πληθυσμού, ένα πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζει μόνο η Ελλάδα στην Ευρώπη, το brain drain με την φυγή νέων ανθρώπων και επιστημόνων στο εξωτερικό, και άρα μείωση της παραγωγικής βάσης της κοινωνίας, συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού.

Δεν αποκλείεται επίσης ένας νέος γύρος αύξησης των βασικών επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες κάτι που θα παρασύρει και τις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, το κόστος δανεισμού και εξυπηρέτησης του χρέους. Εάν τελικά η παγκόσμια οικονομία μπει σε ύφεση, θα επηρεαστεί άμεσα η πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας και οι μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης (Moody’s, Fitch, S&P), δεν θα προχωρήσουν σε νέα αναβάθμιση, να δώσουν δηλαδή νέες επενδυτικές βαθμίδες στη χώρα μας τις οποίες έχει ανάγκη.

Η Κυβέρνηση πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της τους παραπάνω κινδύνους και ρίσκα, να μην επαναπαυτεί στις δάφνες της πρώτης επενδυτικής βαθμίδας. Τυχόν αρνητικές εξελίξεις στη περιοχή μας ή σε παγκόσμιο επίπεδο, θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο να διατηρήσουμε τη δυναμική ανάπτυξη. Ας μη ξεχνάμε τέλος ότι προ μνημονίων και προ της κρίσης χρέους, η χώρα μας βρισκόταν αρκετές βαθμίδες πάνω από την επενδυτική βαθμίδα που διατηρεί αυτή τη στιγμή.

Ευστάθιος Κάσσιος

Οικονομολόγος - Συγγραφέας - Σύμβουλος Επιχειρήσεων & EU Project Manager

skassios@gmail.com